مومنی، حوزه هنری را «مومنانه» اداره کرد/ فهرستی از نکات رهبری درباره سامانه فرهنگی کشور

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، همزمان با تغییر سکان حوزه هنری و واگذاری مدیریت آن به «محمدمهدی دادمان» رضا اسماعیلی از شاعران کشورمان یادداشتی را در اختیار خبرگزاری فارس قرار داد که در ادامه می‌خوانید:

«رویش‌های خوب و نوید بخشی در سال‌های اخیر در حوزه فرهنگ و ادبیات کشور مشاهده می‌شود که باید این رویش‌ها و تولیدات مورد توجه و حمایت قرار گیرند… کسانی که در این میدان جهاد فرهنگی حضور دارند باید حق جهاد را به جا آورند و آن گونه که شایسته است به ترویج ارزش‌های دینی و واقعیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بپردازند… البته مسائل فرهنگی با دستور و حُکم پیش نمی‌روند، بلکه لازمه موفقیت در این عرصه، انگیزه، ایمان و حضور فعال انسان‌های معتقد به ارزش‌های دینی و انقلاب اسلامی است.»
(بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مدیر و جمعی از مسئولان حوزه هنری ـ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۸۹)

با بازخوانی و مرور بیانات راهبردی مقام معظم رهبری در دیدار‌ با مسئولان و مدیران نهادهای فرهنگی و تأمل در کلیدواژه‌های مورد تاکید ایشان، به روشنی در می‌یابیم که رهبر حکیم انقلاب برای بالندگی و زایندگی هرچه بیشتر فرهنگ، به ارائه راهکار‌های قابل تأملی پرداخته‌اند که لازمه تحقق آنها، تدوین برنامه‌ای جامع توسط مدیران و متولیان فرهنگی با همراهی و همدلی اصحاب فکر و فرهنگ است.
و اما این که دغدغه‌های رهبری برای ارتقا و اعتلای سامانه فرهنگی کشور در طول چهل سال گذشته تا چه حد مورد اقبال و استقبال مسئولان و سیاست گذاران نهاد‌های کلان فرهنگی قرار گرفته است، نیازمند تامل و واکاوی بیشتری است.

تاکید هنوز و همیشه رهبر فرزانه انقلاب، نگاه به فرهنگ به عنوان سند هویت و اصالت یک ملت است. در افق نگاه رهبری، فرهنگ سرمایه‌ای است که حفظ هویت ایرانی، اسلامی ما در گرو صیانت و پاسداری هوشمندانه از آن است. از همین رو این رسالت سترگ بر دوش مدیران فرهنگی سنگینی می‌کند که با بازخوانی این بیانات راهگشا، به ندای رهبر انقلاب لبیک اجابت بگویند و برای تحقق این مطالبات گام‌های بلندتری بردارند.

به انگیزه انتصاب مدیر جدید حوزه هنری، نگاهی خواهیم داشت به رسالت ذاتی این نهاد فرهنگی و راهی که برای تحقق آرمان‌های فرهنگی انقلاب در پیش رو دارد. در ادامه نیز، به تبیین و تحلیل پنج مطالبه بنیادی رهبر انقلاب از نسل مدیران فرهنگی انقلاب می‌پردازیم. مطالباتی که در طول چهل سال گذشته به نحو شایسته و بایسته به آن‌ها پرداخته نشده است.

امید آن که این تذکر و یادآوری برای مدیران مؤمن و باورمند به آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب اسلامی تلنگری باشد تا با تأمل در بیانات رهبری، بعد از این با اهتمامی بیش تر به تحقق این مطالبات بیاندیشند.

اصلاح و بازسازی سامانه فرهنگی کشور

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فرهنگی رهبر فرزانه انقلاب که ذهن و زبان ایشان را در طول سال‌های گذشته به خود مشغول کرده است، ضعف و ناتوانی سامانه فرهنگی کشور برای اعتلا و ارتقا زبان و ادبیات متعهد و انقلابی است. از همین رو، بازخوانی بیانات رهبری در دیدار‌های سالانه با اصحاب فکر و فرهنگ، توسط مسئولان و متولیان فرهنگی ضرورتی مضاعف دارد. زیرا به خاطر حضور مدیران نهاد‌های کلان فرهنگی در این دیدارها، مخاطب بخشی از بیانات رهبری نه شاعران حاضر در مجلس که بیش‌تر مدیران محترم فرهنگی اند و اشارات ظریف رهبری در بعضی از فرازها، در حُکم گفتن به «در» است تا «دیوار» بشنود! بخصوص فراز‌هایی از این بیانات که از تعلل و کوتاهی مدیریت‌های فرهنگی در تحقق این مطالبات حکایت می‌کند.

علت این تعلل و تزلزل نیز مشخص است. با کمال تأسف باید گفت که بسیاری از نهاد‌های کلان فرهنگی از رسالت ذاتی خویش فاصله گرفته و به عمل زدگی، روزمَرگی و روزمرگی گرفتار شده‌اند. چرا که نهاد‌های دولتی به فعالیت‌های فرهنگی نگاه تقویمی، مناسبتی و سلیقه‌ای دارند. در واقع بسیاری از فعالیت‌های این نهاد‌ها صرفاً با هدف ارائه عملکرد و «بیلان کار» صورت می‌گیرد. از همین رو نگاه بسیاری از مدیران فرهنگی به اصحاب فکر و فرهنگ، نگاه ابزاری ست. دیگر این که بسیاری از فعالیت‌های آنان مقطعی و بی‌بنیان است و تداوم و استمراری ندارد؛ به این معنا که با عوض شدن مدیر فرهنگی یک نهاد، کارنامه آن فعالیت برای همیشه بسته می‌شود و مدیر جدید با سلیقه‌ای دیگر، در راهی جدید گام بر می‌دارد.
با عنایت به این مهم، رسالت مدیریت حوزه هنری در دوره جدید، اهتمام جدی به اصلاح و بازسازی سامانه فرهنگی کشور برای ایجاد تحولی اساسی در حوزه فرهنگ است.

توجه به سبک زندگی «ایرانی ـ اسلامی»

از دیگر مطالبات و دغدغه‌های جدی رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر و در تمام دیدار‌هایی که با مدیران و اصحاب فکر و فرهنگ داشته‌اند، تاکید بر پرداختن هنرمندانه به سبک زندگی «ایرانی ـ اسلامی» و مقابله با شبیخون فرهنگی دشمن است. چنان که در بخشی از حکم انتصاب حجت‌الاسلام محمد قمی به ریاست سازمان تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۹۷ فرموده‌اند:

«رسالت دیگر این سازمان ـ سازمان تبلیغات اسلامی ـ رصد و مقابله‌ هوشمندانه با تهاجمات فکری و فرهنگی و تبلیغی و رسانه‌ای دشمنان دین و انقلاب و کشور است. دشمنانی که نه امروز بلکه از چند دهه‌ی پیش، هویت و شخصیت و باور و رفتار و سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی مردم خصوصاً جوانان را هدف قرار داده و با شیوه‌ها و ابزارهای متکی به فناوری‌های ارتباطی و رسانه‌ای اعم از هنر و سینما و فضای مجازی و غیره، درصدد تهی کردن انقلاب از عقبه‌ی دینی و ایمانی و مردمی آن می‌باشند.»

با وجود تمام این تأکیدات، متأسفانه در طول سال‌های گذشته تبیین سبک زندگی «ایرانی ـ اسلامی» به عنوان یک دغدغه جدی ذهن و زبان مدیران فرهنگی را به خود مشغول نکرده است. با عنایت به تاکیدات رهبری، امید می‌رود این مهم بیش از گذشته مورد توجه مدیریت فرهنگی حوزه هنری قرار گیرد.

«آرمان‌خواهی» واقع‌گرایانه

یکی از مطالبات رهبری از نسل مدیران فرهنگی انقلاب، «آرمان‌خواهی» واقع‌گرایانه است. رهبر فرزانه انقلاب با تاکید بر تقویت روحیه آرمان خواهی، و برای پیشگیری از سوء برداشت از این مفهوم، در بیانیه گام دوم به تعریف و تبیین درست این «کلیدواژه» پرداخته و می‌فرمایند: «جمهوری اسلامی، متحجّر و در برابر پدیده‌ها و موقعیّت‌های نو به نو، فاقد احساس و ادراک نیست، امّا به اصول خود به شدّت پایبند و به مرزبندی‌های خود با رقیبان و دشمنان به شدّت حسّاس است. با خطوط اصلی خود هرگز بی‌مبالاتی نمی‌کند و برایش مهم است که چرا بماند و چگونه بماند. بی‌شک فاصله‌ی میان باید‌ها و واقعیّت‌ها، همواره وجدان‌های آرمان‌خواه را عذاب داده و می‌دهد، امّا این، فاصله‌ای طی‌شدنی است و در چهل سال گذشته در مواردی بار‌ها طی شده است و بی‌شک در آینده، با حضور نسل جوان مؤمن و دانا و پُرانگیزه، با قدرت بیشتر طی خواهد شد.»

بنابراین، از مهم ترین رسالت‌های حوزه هنری در دوره جدید، حرکت در دایره «آرمان گرایی واقع بینانه» است.

موضع مندی: «نه» به سکولاریسم

توصیه و تاکید همواره رهبر حکیم انقلاب به مدیران فرهنگی، بیرون آمدن از پیله انفعال و رخوت و داشتن «موضع» در میدان مبارزه حق و باطل است. از همین روست که در دیدار با مدیران فرهنگی بار‌ها و بار‌ها بر این نکته کلیدی تاکید کرده اند که مدیریت فرهنگی جامعه اسلامی نباید سکولار باشد.

از همین رو ضرورت دارد که مدیران نهادهای فرهنگی ـ بخصوص حوزه هنری ـ برای اعتلا و ارتقای فرهنگی جامعه بیش از گذشته به مجموعه‌های خودجوش فرهنگی و هنرمندان مکتبی، مومن و انقلابی توجه کرده و از آنها حمایت کنند.

تاکید بر این نکته از آن جهت ضروری است که در سال‌های اخیر عده‌ای با تفکرات به ظاهر روشنفکرانه اراده کرده‌اند خرج فرهنگ را از دین و سیاست جدا کنند. بدیهی است که این تفکیک، تبعات جبران‌ناپذیری برای انقلاب دارد که کمترین آن انفعال و بی‌تفاوتی نسبت به مسائل داخلی و جهان اسلام است. اگر با این توطئه مقابله نشود، بدون شک جامعه ما از ارزش‌های انسانی و اسلامی تهی می‌شود و در برزخ «سکولاریسم» هبوط می‌کند و از ایفای رسالت انسانی، اجتماعی و دینی خود که انسان‌سازی و جامعه‌سازی است باز می‌ماند. البته در این امر مهم آنچه که مورد نظر است، نه سیاست‌بازی و سیاست‌زدگی، بلکه پیروی دقیق و هوشمندانه از سیره سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری است، نه چیزی کمتر یا بیشتر.

مدیران فرهنگی جامعه باید به این مهم توجه داشته باشند و در سیاستگذاری‌های فرهنگی به مسائل داخلی و همچنین مسائل جهان اسلام بی‌تفاوت نباشند. توصیه و تاکید همواره رهبر انقلاب به مدیران فرهنگی نیز بیرون آمدن از پیله انفعال و رخوت و داشتن «موضع» در میدان مبارزه حق و باطل است. چرا که در نگاه رهبر انقلاب، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های انقلاب اسلامی «موضع‌مندی» است. تعریف ساده‌تر موضع‌مندی «ظالم‌ستیزی» و «مظلوم‌نوازی» است. ایشان در این خصوص می‌فرمایند: «من می‌خواهم عرض بکنم ـ بار‌ها البتّه این را در این جلسه و در خیلی از جلسات دیگر گفته‌ایم ـ بی‌طرفی در دعوای حق و باطل معنی ندارد. یک وقت دعوای مشتبهی است، آن بحث دیگری است، وقتی که حقّی هست و باطلی، اینجا بی‌طرفی معنا ندارد؛ باید طرف حق بود، مقابل باطل ایستاد؛ حالا یکی می‌تواند به شکل نظامی بِایستد، یکی به شکل سیاسی بِایستد؛ به اَشکال مختلف می‌شود ایستاد، یک نفر هم با زبان، با بیان، با اندیشه می‌تواند بِایستد؛ باید ایستاد.»

(از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با شاعران به تاریخ ۱۰ تیر ۱۳۹۴)

مقابله با تهاجم و شبیخون فرهنگی دشمن

رهبر انقلاب سال‌هاست که در خصوص تهاجم فرهنگی دشمن به مسئولان و مدیران فرهنگی جامعه هشدار می‌دهند و برای مقابله با این تهاجم جامعه را به بیداری و آمادگی فرا می‌خوانند. از همین رو مقابله با شبیخون فرهنگی با زبان هنر و ادبیات باید در صدر فعالیت‌های حوزه هنری قرار گیرد. این مطالبه به حقی است که رهبری از همه نهادهای فرهنگی دارند:
«باید دستگاه‌‏هاى فرهنگى کشور ـ چه آنچه مربوط به دولت است، چه آنچه زیرمجموعه دولت نیست، مثل صدا و سیما ـ روشن کنند که در مقابل تهاجم گسترده فرهنگى دشمنان، چه تدابیرى را براى اعتلا و بارورکردن فرهنگ اسلامى و انقلابى و عمومیت ‏بخشیدن به نقاط برجسته آن به‏ کار بسته‌‏اند.
(از بیانات رهبری در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۸۲)

تلاش برای رفع مظلومیت فرهنگی

رهبر انقلاب در طول سال‌های گذشته بار‌ها و بار‌ها بر مظلومیت فرهنگ و تلاش برای رفع این مظلومیت تاکید کرده اند. چرا که انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی است و بی‌توجهی به فرهنگ با ذات آن سازگار نیست. این دغدغه و نگرانی در کلام رهبری به نحو آشکاری بیان شده است:
«در عرصه‌ فرهنگ، بنده به ‌معنای واقعىِ کلمه، احساس نگرانی می‌‌کنم و حقیقتاً دغدغه دارم. این دغدغه از آن دغدغه‌هایی است که آدمی به‌ خاطر آن، گاهی ممکن است نصفِ شب هم از خواب بیدار شود و به درگاه پروردگار تضرّع کند. من چنین دغدغه‌ای دارم.»

( بیانات در دیدار هنرمندان و مسئولان فرهنگی کشور، مورخ ۱۳۷۳/۰۴/۲۲. )

یکی از مصداق‌های مظلومیت فرهنگ انقلاب، فراموشی و به حاشیه راندن پرچمداران هنر و ادبیات انقلاب است. فراموشی و بی‌مهری به شاعران و نویسندگان نسل انقلاب که در طول چهل سال گذشته بدون هیچ گونه چشمداشتی ـ عاشقانه و مومنانه ـ به دیده بانی از انقلاب اسلامی پرداخته‌اند. این نکته‌ای است که شهید آوینی نیز در اعتراض به سیاست‌های غلط فرهنگی در مقاله‌ای با عنوان «تجدد یا تحجر» در سال ۱۳۷۰ به آن اشاره کرده است. دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی که رهبر انقلاب نیز در طول سال‌های گذشته بارها و بارها بر آن تاکید کرده‌اند:

«اشتباه دیگر دوستان ما که ریشه در مرعوبیت آنها در برابر غرب دارد آن است که آنها افق حرکت انقلاب و شرایط آماده جهانی را در این عصر احیای معنویت و اضمحلال غرب نمی‌بینند و بالتبع هرگز برای وصول به این غایت تلاش نمی‌کنند. دگراندیشان و روشنفکران سکولار باید آزاد باشند، اما رشد و بالندگی نسل انقلاب نیز مواظبت می‌خواهد. دولت جمهوری اسلامی حقیقتا به شعار آزادی مطبوعات، نویسندگان و هنرمندان پایبندیِ اعتقادی دارد، اما دوستان خویش را از یاد برده است و اکنون مجموع سیاست‌های نظام اسلامی کار را به آنجا کشانده که نسل انقلاب در هنر و ادبیات احساس عدم امنیت و بیهودگی می‌کند.»

(آوینی، سیدمرتضی (۱۳۷۰) «تجدّد یا تحجّر؟»، ماهنامه سوره، دوره اول، شماره ۲۷، ص ۷)

حرف آخر

نکات گفته شده، تنها بخش کوچکی از مطالبات رهبری از مدیران فرهنگی است. بدیهی است مطالبات رهبر فرزانه انقلاب در این چند محور خلاصه نمی‌شود و موارد بسیار دیگری را نیز می‌توان بر آن‌ها افزود که باید در فرصتی فراخ‌تر به آن‌ها پرداخته شود. امید آن که مسئولان فرهنگی کشور با بسیج امکانات فرهنگی جامعه، در مسیر زایندگی و بالندگی هر چه بیشتر منظومه فرهنگی انقلاب اسلامی گام بردارند. چرا که بیانات راهبردی رهبری در حکم نقشه راهی است که مدیران دغدغه ‌مند برای تحقق آن در «گام دوم انقلاب» باید گام‌های بلندتری بردارند.

در پایان، با عرض خداقوت به برادر بزرگوار جناب آقای محسن مومنی شریف که در طول ۱۰ سال گذشته مومنانه و با تمام توان سکاندار مدیریت حوزه هنری بوده‌اند و همچنین با عرض تبریک به جناب آقای دادمان که مدیریت حوزه هنری را بعد از این عهده‌دار خواهند شد، برای حوزه هنری که پایگاه هنر و ادبیات انقلاب اسلامی است، آرزوی روزهایی درخشان‌تر می‌کنیم. امید آن مدیریت جدید حوزه هنری با نصب‌العین قرار دادن رهنمودهای راهبردی مقام معظم رهبری بتواند در راستای تحقق مطالبات فرهنگی نظام مقدس اسلامی گام‌های بلندتری بردارد ـ ان شاء الله.