حنیف مقوله انقلاب، جنگ و بازتاب آن‌ها است.

حنیف مقوله انقلاب، جنگ و بازتاب آن‌ها است. «انقلاب، جنگ و تحولات اجتماعی در ادبیات داستانی»، «نوشتن در سایه جنگ»، «داستان سیاسی، داستان انقلاب»، «کندوکاوی پیرامون ادبیات داستانی جنگ و دفاع مقدس»، «نقد و بررسی ۲۰ رمان و داستان بلند جنگ» آثاری هستند که از حنیف در حوزه ادبیات انقلاب و دفاع مقدس منتشر شده است.

حنیف در برخی از رمان‌هایش، چون «قفس» نیز به جنگ هشت ساله پرداخته و از منظر خاص خود دوران اسارت و جنگ را به تصویر کشیده است. حنیف می‌گوید: «در برخی از کتاب‌هایم جنگ هم هست، چون من سه ماه داوطلبانه در جبهه حضور داشتم. هرگز ادعا نکرده‌ام که رزمنده هستم. به تعبیر دوستم که او البته رزمنده بود و مجروح و اسیر عملیات حاج عمران شد؛ من رزمنده لرزنده بودم. سال ۱۳۶۴ به‌عنوان قصه‌نویس به جبهه رفتم و یک حکم دیگری که داشتم به‌عنوان ثبت خاطرات به جبهه رفتم».

حنیف جدای از این به ادبیات کهن و کلاسیک هم علاقه‌مند است و آثار مطرحی، چون «هویت ملی در قصه‌های عامه دوره صفوی»، «قابلیت‌های نمایشی شاهنامه» و» قصه‌گویی در رادیو و تلویزیون» از وی منتشر شده است.

محمد حنیف در رمان‌هایش بیش از همه به جامعه و عنصر بومی‌سازی توجه داشته است. او همچنین به نقش و قدرت‌نمایی اسطوره‌ها تأکید دارد. حنیف در کتاب پژوهشی «بومی‌سازی و رئالیسم جادویی در ایران» و رمان «جادوی گوبتا» مباحث ذکر شده را درشت‌نمایی کرده است. در داستان‌های بلند و رمان‌های حنیف شخصیت‌های داستانی قوام یافته‌اند و در حد و اندازه توانمندی خود بر مخاطب تأثیرگذار هستند. حنیف به عناصر شخصیت‌پردازی، کشمکش، فضاسازی و حالت تعلیق هم اهمیت می‌دهد و همین باعث می‌شود تا مخاطب خود را در فضای شکل گرفته داستانی حس کند. از دیگر آثار داستانی حنیف می‌توان به با اعمال شاقه، خرمالو‌ها را به گنجشک‌ها بفروش، این مرد از همان موقع بوی مرگ می‌داد، کلاه جادویی و مجسمه مسی، آسایشگاه شماره ۶، برف‌ها آب می‌شوند، شب ماهرخ و گل‌های یخی اشاره داشت.

حنیف به حوزه رسانه و نقش محوری آن نیز توجه داشته است. او مجموعه مقالات زیادی، چون رادیو و هنر مخاطب شناسی و قابلیت‌های استفاده از نمایش‌های بومی در رسانه ملی منتشر کرده است. او همچنین به قصه‌گویی و ادبیات عامه نظر داشته است و بخشی از آثار او حول محور این موضوع می‌گردد. در پایان قابل ذکر است حنیف کارشناسی دبیری تاریخ را در دانشگاه تربیت معلم تهران، دوره کارشناسی ارشد را در واحد تهران مرکز و دوره دکتری تخصصی تاریخ را در دانشگاه آزاد اسلامی گذرانده است.