ایستایی ذهنی مخاطبان رمان‌های عامه‌پسند

راضیه تجار، نویسنده پیشکسوت انقلاب، در گفت‌وگو با ایکنا درباره رمان‌های عامه‌پسند گفت: این‌گونه رمان‌ها در همه جوامع رایج است و در ایران هم قبل از پیروزی انقلاب و هم بعد از آن نیز وجود داشته، اما این آثار برای اینکه خواننده را جذب و مخاطب را با دنیای ادبیات آشنا کند، همانند سکوی پرش بوده و باعث می‌شود مخاطب آسان‌تر در این راه گام بردارد تا بعدها بتواند آثار بهتر و جدی‌تری را بخواند.

وی افزود: در واقع پس از مطالعه داستان‌های عامه‌پسند و آشنا شدن با دنیای ادبیات باید این راه باریک‌تر شود و خواننده دستاوردهای جدیدی در دسترس داشته باشد و با خواندن آن‌ها لذت ببرد. اما خوب نیست که ویترین کتابفروشی‌ها از این آثار پر شود، زیرا خواندن این آثار وقت تلف کردن و شنا در اقیانوسی با عمق یک وجب است. در نتیجه سبب ایستایی ذهن‌ها می‌شود و دستاوردی برای خواننده نخواهد داشت.

تجار در پاسخ به اینکه آیا مخاطب باید تشخیص دهد که از یک مرحله‌ای به سراغ آثار جدی‌تر برود یا در جامعه باید این فضاسازی انجام شود، بیان کرد: هر دو می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد. کسی که ذوق و اندیشه دارد متوجه می‌شود که دیگر این آثار نیازهایش را ارضا نمی‌کند و به صورت غریزی به دنبال آثار بهتر می‌رود یا ممکن است با کتابداری در کتابخانه یا اساتیدی مواجه شود و آن‌ها آثار بهتر را برای او معرفی کنند یا تبلیغ نیز می‌تواند اثرگذار باشد. حال بگذریم از اینکه مطبوعات ایران به محاق رفته‌‎ یا صفحات ادبی آن‌ها به تدریج محو شده است. همه این‌بار به دوش فضای مجازی افتاده، اما به هیچ وجه آن‌ها جای مجلات و نشریات را نمی‌گیرند. قبلاً در نشریات و مطبوعات آثار پرفروش و پرمخاطب معرفی می‌شد و همیشه آثار عامه‌پسند درصدر نبود.

آسیب رمان‌های عامه‌پسند به جسم و روح

وی تصریح کرد: کسانی که اهل مطالعه باشند، از هر طریق ممکن جستجو می‌کنند و آثار مورد نیاز و علاقه خود را می‌یابند. کتاب‌های کلاسیک هستند که از زمان آن‌ها گذشته اما مانایی خود را تثبیت کرده‌اند. برخی مواقع فهرست‌هایی مانند ۱۰۰ اثر منتخب از نویسندگان گوناگون منتشر می‌شود که می‌تواند به مخاطبان کمک کند که آثار بهتری را انتخاب کنند.

تجار با پرداختن به آسیب افزایش این کتاب‌ها گفت: اگر تعداد این آثار بیشتر باشد، آسیب‌زننده است، زیرا اگر کسی تمام وقت خود را صرف خواندن این کتاب‌ها کند، واقعاً متضرر خواهد شد و مانند این است که ذائقه خود را با غذای فاسد و مانده خوش بدارد و به جسم و روحش همان غذا را برساند و غیر از آن هیچ غذای دیگر نشناسد.

این نویسنده با اشاره به دلایل خوانش این آثار از سوی مخاطبان بیان کرد: این رمان‌ها به راحتی در دسترس قرار می‌گیرند و لذت آنی می‌بخشند و به غرایز پاسخ می‌دهند و خواننده را سرگرم می‌کنند، اما روح انسان ماندن در این مسیر را برنمی‌تابد. در جامعه ما نگاهی به فیلم‌های سینمایی اکران شده نیز نشان از عامه‌پسند و سطحی بودن آن‌هاست و متأسفانه سخیف‌ترین فیلم‌ها اکران می‌شود، چون باعث فروش بیشتر می‌شوند و مخاطب برای سرمستی و فراموشی لحظه‌ها سراغ این آثار می‌رود، در حالی‌که این آثار کف روی آب‌اند.

آثاری که به راحتی مجوز چاپ می‌گیرند

وی درباره دلایل صدور مجوز به رمان‌های عامه‌پسند گفت: شاید سخت گیری در واژگان و محتوای آثار وجود داشته باشد، اما رمان‌های عامه‌پسند اگر این مشکل را نداشته باشند، به راحتی مجوز دریافت می‌کنند و شاید از این نظر است که نویسنده‌ها با مشاهده این روند، انگیزه بیشتری برای ادامه راه پیدا می‌کنند.

تجار ابراز کرد: اگر یک هرم را در نظر بگیرید، خوانندگان در کف هرم هستند که تعدادشان بیشتر است و ذهن آن‌ها برای خواندن آثار بهتر تربیت نشده و پیچیدگی در خواندن این آثار وجود ندارد و به راحتی می‌توانند در حین کار نیز این داستان‌ها را مطالعه کنند.

وی درباره عامه‌پسند شدن آثار دفاع مقدس بیان کرد: ممکن است برخی از آثار حوزه دفاع مقدس از نظر ساختاری ضعیف باشد، اما مغز کلام که درباره شهید و شهادت یا جانبازان است خوب باشد. به هر حال در این زمینه هم ممکن است آثار ضعیف و یکبارمصرف چاپ شود، اما بیشتر عامه‌پسند‌ها رمان‌هایی هستند که به عشق و مثلث عشقی می‌پردازند و جذابیت ظاهری دارند، در حالی که بنیان عمیقی ندارند و از نظر نثر، بیان، ارائه واژگان و طرح و درون‌مایه سطحی‌اند.