دیدگاهی درباره عزاداری حسینی در شرایط کرونا

این شاعر در گفت‌وگو با ایسنا، درباره چگونگی برگزاری مراسم محرم امسال به گونه‌ای که مصوبات و توصیه‌های ستاد ملی مبارزه با کرونا نیز رعایت شود، اظهار کرد: تعظیم مناسک و شعائر اسلامی لازم است. ولی این تکریم و تعظیم باید مطابق با مقتضیات زمان صورت گیرد. ضمن این‌که در این شرایط از ظواهر مناسک و شعائر باید فراتر رفت و بیشتر به ارزش‌هایی که در متن و بطن شعائر است توجه کرد.

او افزود: بدیهی است سبک زندگی در دوران کرونا با سبک زندگی در دوران پیش و پس از کرونا به ضرورت متفاوت خواهد بود. دیگر این‌که این مسئله – کرونا – یک مسئله کلان، فرامذهبی و فرادینی است و همه ما – فارغ از این‌که چه دین و مذهبی داشته باشیم –  به حکم انسان بودن موظفیم خودمان را با شرایط جدید انطباق دهیم. یعنی حفظ مصالح و تامین سلامت عمومی جامعه اقتضا می‌کند ما به شیوه‌ای زندگی کنیم که مردم جهان از این بیماری در امان بمانند تا رفته‌رفته این بیمارک هولناک ریشه‌کن شود.

اسماعیلی در ادامه گفت: شهید مطهری در این خصوص می‌فرماید: «جای شک و تردید نیست که تعلیمات اسلام بر اساس حفظ و رشد و سلامت جسم است. علت حرمت بسیاری از این امور، مضر بودن آن‌ها به حال بدن است. یکی از مسلمات فقه، این است که بسیاری از این امور به این دلیل تحریم شده‌اند که برای جسم انسان ضرر دارند. یک اصل کلی هم برای فقها مطرح است که هر چیزی که محرز بشود که برای جسم انسان مضر است – ولو هیچ دلیلی از قرآن و سنت نداشته باشد – قطعاً حرام است.» محرم و عاشورای حسینی نیز یک ظاهر دارد و یک باطن.

این شاعر آیینی ظاهر محرم را برگزاری مراسم عزاداری در حسینیه‌ها، تکایا و راه‌اندازی دسته‌های عزاداری حسینی در شهر دانست و بیان کرد: ولی در شرایط فعلی، برگزاری مراسم عزاداری حسینی، باید متناسب با مصالح و منافع عمومی جامعه باشد. عقلانیت دینی نیز می‌گوید حفظ جان از اهم واجبات است. بنابراین به جای برگزاری عزاداری به شیوه‌های مرسوم سنتی، با در نظر گرفتن شرایط، باید در برگزاری عزای حسینی اجتهادگونه عمل کنیم تا جامعه از شر ویروس کرونا در امان بماند.  یعنی مراسم به گونه‌ای برگزار شود که سلامت جامعه را به خطر نیاندازد. این نگرش دقیقا منطبق بر آیات و روایات دینی و قرآنی است. شارع مقدس نیز حفظ جان را واجب ‌تر از تقید به شکل خاصی از شعائر می‌داند. آری، باید عقل را چراغ راه خود قرار دهیم و تا زمان برطرف شدن خطر به توصیه کارشناسان سلامت، اجتماعات مذهبی را با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی برگزار کنیم.

او سپس در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی برگزاری جلسات شعرخوانی شاعران آیینی در ایام محرم با بیان این‌که امسال جلسه‌های شعرخوانی در اکثر موارد به صورت مجازی و غیرحضوری برگزار می‌شود گفت: البته صداوسیما و رسانه‌های عمومی می‌توانند این تهدید را به فرصت تبدیل کنند؛ یعنی با طراحی برنامه‌های مناسب، از ظرفیت ادبی جامعه برای گرامیداشت ماه محرم و تکریم حماسه حسینی استفاده کنند. شهادت امام حسین (ع) و یارانش، اعظم مصائب عالم و آدم است و هیچ مصیبتی بالاتر از آن نیست. اگر تا قیام قیامت هم بر این مصیبت بگرییم و عزاداری کنیم، باز هم جا دارد.

رضا اسماعیلی ادامه داد: ولی صحبت این است که عزاداری بر امام حسین(ع) ادب و آدابی دارد باید این عزاداری با اهداف امام حسین(ع) قابل انطباق باشد و باعث به حاشیه راندن ارزش‌های قیام حسینی و وهن خاندان رسالت نشود. از بزرگ‌ترین اهداف قیام حسینی، اصلاح اجتماعی، ظلم‌ستیزی، مبارزه با جهل و گمراهی، و احیای کرامت‌های انسانی است. پس در عزاداری از هر چیزی که باعث خدشه عزت نفس و تحقیر کرامت انسانی شود، باید بپرهیزیم. باید در مسیری حرکت کنیم که باعث احیای ارزش‌های معنوی و انسانی قیام انسان‌ساز حسینی شود.

این شاعر که معتقد است شعر دینی و آیینی – بخصوص شعر عاشورایی – روزگار ما، در مجموع و نسبت به سال‌های گذشته، وضعیت مطلوب‌تری دارد همچنین گفت: در سال‌های اخیر شعرهای عاشورایی بسیار فاخر و درخشانی از شاعران جوان خوانده‌ام که باید بر این نعمت سجده شکر کرد. ولی بدیهی است که هنوز تا رسیدن به نقطه آرمانی راه زیادی داریم. شعر دینی و آیینی ما با وجود همه روشنگری‌ها، باز هم از آفاتی مثل اغراق، اسطوره‌سازی، احساس‌زدگی، محبت‌محوری فارغ از معرفت، روایت‌های مکشوف در قالب «غزل – مرثیه»، اظهار خاکساری‌های غیرمتناسب با عزت انسانی، کاربرد کلمات و واژگان غیرمتجانس با فرهنگ توحیدی  و… رنج می‌برد. با این همه، به مدد روشنگری‌های پیران و پیشکسوتان روشن‌اندیش و دین‌آگاه این عرصه، شعر آیینی افق روشنی در پیش رو دارد.

اسماعیلی در پایان محرم امسال را فرصتی خوب برای بیشتر خواندن دانست و بیان کرد: محرم امسال فرصت خوبی است تا ورای گفته‌ها و شنیده‌ها و مشهورات، و به صورت مستقیم و بلاواسطه با مراجعه به منابع و مقاتل معتبر، درباره عاشورا و قیام حسینی بیشتر بخوانیم و بدانیم. باید فارغ از های و هیاهو، در خلوتی معنوی به مطالعه و پژوهش درباره شخصیت امام حسین(ع)، یارانش، و اهداف متعالی قیام عاشورا بنشینیم. مطالعه کتاب‌های عالمان بزرگی چون شهید مطهری و دکتر شهیدی در شناخت هویت و شناسنامه نهضت عاشورا به ما کمک بزرگی می‌کند. باید با معرفت‌اندیشی زنگار خرافه و گزافه را از سیمای عاشورا پاک کنیم و این واقعه بی‌بدیل را از فروافتادن در دامچاله روزمرّگی و روزمرگی‌ها حفظ کنیم. عاشورا الفبای «حق‌خواهی»، «ظلم‌ستیزی»،  «آزادگی» و مرامنامه راستی و رستگاری است، برای انسان بودن، باید عاشورا را نفس کشید و زندگی کرد.