گزارشی از مراسم اختتامیه شانزدهمین جشنواره قلم زرین

مراسم پایانی شانزدهمین دوره جایزه قلم زرین با نکوداشت راضیه تجار همراه بود.

مراسم پایانی شانزدهمین دوره جایزه قلم زرین روز پنجشنبه چهاردهم تیرماه همزمان با روز قلم در محل انجمن با حضور مصطفی محدثی خراسانی، راضیه تجار و غلامعلی حداد عادل برگزار شد.

در این مراسم محمدرضا سرشار، رئیس انجمن قلم با تبریک این روز اظهار کرد: امسال برای شانزدهمین دوره توفیق داشتیم بدون هیچ وقفه‌ای این مراسم را برگزار کنیم. تداوم چنین کارهایی هزینه‌بر است؛ بخصوص برای ما که بودجه‌ای نداریم و بر اساس حق عضویت اعضا فعالیت می‌کنیم. جایزه قلم زرین باسابقه‌ترین و بی‌حاشیه‌ترین جایزه غیر دولتی کشور است.

او سپس افزود: هر نویسنده و شاعری زمانی که اثری پدید می‌آورد، فکر می‌کند که شاهکار کرده است. اگر نویسنده‌ای غیر از این فکر کند نویسنده موفقی است. زمانی که نویسنده‌ها در جشنواره‌ای انتخاب نمی‌شوند فکر می‌کنند که به آنها ظلم شده است. اما کار داوری معمولا به دور از غرض انجام می‌شود و هیچ غرضی در کار نیست. بارها خود من با انتخاب‌ها موافق نبودم اما ملاک رای داوران است زیرا آنها بهتر از من تشخیص می‌دهند.

ادامه مراسم با تجلیل از راضیه تجار همراه شد و محمد میرکیانی، نویسنده، درباره او اظهار کرد: راضیه تجار یکی از نویسندگان فعال و پرتلاش است. در دوره‌ای که نویسندگان به شدت دلبسته نثر بودند و موجی از آثار داستانی نثر منتشر می‌شد، داستان کوتاه «هفت‌بند» از تجار منتشر شد که سرآغاز موجب جدیدی از داستان‌نویسی بود. بازی با کلمات در این کتاب وجود نداشت و فضاسازی و شخصیت‌پردازی از ویژگی‌های آن بود.

او با اشاره به فعالیت راضیه تجار در مجلات و روزنامه‌های مختلف گفت: یکی از ویژگی‌های تجار شاگردپروری اوست. او تعهدی به کسانی که می‌خواهند وارد عرصه ادبیات شوند، دارد. معمولا کسانی که در هر عرصه‌ای به تازگی وارد می‌شوند، هراس دارند. راضیه تجار معمولا به این افراد توجه می‌کند و به آنها آرامش می‌دهد که این یکی از ویژگی‌های شاخص اوست. دیگر ویژگی‌ای که درباره راضیه تجار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، سخت‌کوشی این نویسنده است. او از سفر، تفریح و با خانواده بودن گذشت تا به ادبیات و فرهنگ کشور خدمت کند.

در ادامه مراسم پدرام پاک‌آیین، راضیه تجار را داستان‌نویسی «متعهد و انقلابی» دانست و گفت: زمانی که ما این مسیر را انتخاب کردیم در فضایی بودیم که شعار انقلابی و نوشته‌ها بسیار دیده می‌شد اما او زمانی وارد این فضا شد که کسی درباره انقلاب ننوشته بود. انتخاب او ارزش زیادی دارد. راضیه تجار توانست بین ادبیات و رسانه ارتباط برقرار کند.

او افزود: بر خلاف نویسنده‌های مدعی روشنفکری، راضیه تجار سعی کرد ادبیات را در متن زندگی مردم بیاورد. خانم تجار هرگز فکر نکرد که برج عاج‌نشین باشد. او به دنبال گسترش فرهنگ و داستان در بین مردم بود و قلم را برای اعتلای فرهنگ می‌خواست.

راضیه تجار هم در این مراسم متنی درباره زندگی و نحوه نویسنده شدن خود خواند.

در ادامه این مراسم حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی درباره راضیه تجار اظهار کرد: انقلاب در عرصه‌های مختلف باید تجلی پیدا کند. هر انقلاب اصیل و بزرگ نیاز به ادبیات پویا و اصیل دارد. اگر تاریخ انقلاب جهان را بخوانیم در نبض هر انقلاب یک ادبیات ظهور می‌کند. در کنار این موضوع هر انقلابی محتاج حرکت عظیم در عرصه تعلیم و تربیت است. راضیه تجار شخصیتی است که عمر خود را در عرصه تعلیم و تربیت نوجوانان و داستان‌نویسی گذاشته است.

او افزود: از ابتدای انقلاب چشم به راه خانم‌هایی بودیم که در ادبیات چهره شوند. در سال‌های ابتدایی انقلاب سپیده کاشانی تکیه‌گاه شاعران زن به ویژه شاعران جوان‌تر بود. من خاطره‌های خوبی از او دارم. راضیه تجار از کسانی بود که در عرصه ادبیات نامش از ابتدای انقلاب می‌درخشد. من از روز اول انجمن قلم عضو ساده این انجمن بودم و همیشه خانم تجار در اینجا حضور داشت.

او با بیان این که در سال ۴۲ زنان در تظاهرات حضور نداشتند، گفت: این موضوع در سال ۵۷ تغییر کرد. یادم می‌آید یکی از بزرگان می‌گفت اگر زن‌ها همراه انقلاب نبودند، انقلاب پیروز نمی‌شد زیرا زن‌ها رضایت دادند پسران و همسران خود در تظاهرات شرکت کنند. زنان نقش‌آفرینی کردند و داستان‌ساز بودند. بنابراین داستان‌نویس زن هم می‌خواستیم.

او در پایان خاطرنشان کرد: راضیه تجار داستان‌ساز، داستان‌نویس و داستان‌آفرین بود و باید به او به خاطر خصوصیات اخلاقی‌اش آفرین بگویم.

سپس علیرضا مختارپور، دبیر کل نهادهای کتابخانه کل کشور نیز اظهار کرد: موفقیت کتاب در جامعه بستگی به عوامل مختلفی دارد. برخی شمارگان بالای کتاب را عامل موفقیت کتاب می‌دانند. برخی جوایز ادبی و برخی هم نظر منتقدان را حائز اهمیت می‌دانند. همچنین برخی معتقدند توجه رسانه‌ها به یک موضوع عامل موفقیت اثر است. اما من در کنار این عوامل به عاملی اشاره می‌کنم که تاکنون مورد توجه واقع نشده آن هم امانت کتاب‌هاست. تفاوتی که میان به امانت گرفتن و خریدن کتاب وجود دارد این است که کسی که کتاب را می‌خرد ممکن است آن را نخواند اما کسی که کتاب را امانت می‌گیرد آن را می‌خواند.

او با اشاره به پژوهش‌هایی که این نهاد براساس امانت گرفتن کتاب‌ها انجام داده است، گفت: بر اساس این پژوهش متوجه شده‌ایم فضای اجتماعی و التهابات سیاسی تاثیری در امانت گرفتن کتاب ندارد؛ هر چند در فروش کتاب تاثیر دارد. جوایز ادبی نیز در میزان امانت کتاب و فروش آن و حتی در شمارگان کتاب تاثیری ندارد. فضای رسانه‌ها نیز چندان موثر نبوده است اما معرفی افراد تاثیرگذار بوده و آن چه مهم است ماندگاری و پایداری امانت‌گرفتن کتاب است. در تمام سال‌های گذشته یکی از کتاب‌های پرامانت قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب مهدی آذری یزدی است. این کتاب تا پایان سال ۹۵ هر جلد آن ۱۲ هزار بار امانت رفته است. امیدوارم نویسندگان متعهد ما به این درجه از ماندگاری و پایداری برسد.

وجیهه سامانی، دبیر شانزدهمین دوره قلم زرین بیانیه شانزدهمین دوره جایزه را خواند و به نقاط ضعف و قدرت بخش‌های مختلف اشاره کرد و گفت: در بخش شعر و کتاب کودک دچار ضعف جدی هستیم. نگاه‌های تازه و اندیشه در آثار کودکان نیست. شعر نوجوان هم بسیار محدود، سرد و تلخ بود. در داستان کودک نیز اتفاق تازه‌ای رخ نداده است و تنوع موضوع در این بخش وجود ندارد. در داستان بزرگسال داستان‌ها با قوام بهتری همراه بودند و مسائل مختلف در داستان‌ها منعکس شده است. داستان‌های بزرگسال در این دوره برخلاف دوره‌های قبل پویاتر بوده است. در بخش پژوهش و نقد ادبی هم با کاستی آثار مواجه بودیم.