یادداشت/ رضا اسماعیلی: روزنه «نفوذ فرهنگی»، به حاشیه راندن کتاب و دل‌مشغولی‌های کاذب است

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، رضا اسماعیلی از شاعران کشور همزمان با هفته کتاب یادداشتی را در اختیار خبرگزاری فارس قرار داده است.

اسماعیلی در این یادداشت آورده: اگر به کتابخانه به عنوان یک «رسانه اجتماعی» نگاه کنیم، این رسانه ارتباطی نیز می‌تواند مانند سایر رسانه‌ها – صداوسیما، مطبوعات، خبرگزاری‌ها و… – کارکردهای اجتماعی گسترده و تاثیرگذاری داشته باشد. موارد زیر از جمله مهم ترین کارکردهای اجتماعی کتابخانه هاست:

۱ – فرهنگ سازی و گفتمان سازی
۲ – مشاوره فرهنگی و اجتماعی
۳ – اطلاع رسانی و آموزش
۴ – شناسایی استعدادهای درخشان و نخبه پروری
۵ – تقویت روحیه مشارکت جمعی و تعاملات مردمی
۶ – ایجاد انسجام فرهنگی و اجتماعی در جامعه
با به فعلیت درآوردن کارکردهای مورد اشاره، می‌توان از کتابخانه‌ها به عنوان پایگاهی برای ارتقا فرهنگ عمومی و اصلاح باورهای غلط استفاده کرد. برای رسیدن به بلوغ و بالندگی فرهنگی باید روی کتابخانه‌ها حساب کرد. میزان رشدیافتگی و فرهیختگی یک جامعه را از آمار چاپ کتاب و تعداد جمعیت کتابخوان آن جامعه می‌توان فهمید. چرا که مهم ترین نشانه یک جامعه بالغ، آگاه و فرهیخته، توجه به کتاب و کتابخوانی است. فقر فرهنگی و عقب ماندگی اجتماعی نیز معلول بی توجهی به کتاب و کتابخانه است. روزنه «نفوذ فرهنگی» نیز، به حاشیه راندن کتاب و جایگزین کردن دل مشغولی‌های کاذب به جای کتاب است. فقر مطالعه، جهل و خرافات را پروار می کند و انس با کتاب، به انسان حیات طیبه می بخشد. هر جا که با مطالعه، کتاب و اندیشه سر و کار داریم، از جهل، خرافه و تحریف خبری نیست. چرا که مطالعه و کتاب مرهم زخم جهل، تحریف و خرافه است. اگر جامعه‌ای به دنبال سعادت و رستگاری است، باید به سایه سار کتاب پناه ببرد.
خداوند در قرآن خطاب به پیامبر(ص) می فرماید: «اقْرَأْ» بخوان. « الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ» بخوان به نام خدایی که به وسیله قلم آموخت. «عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ» آنچه را که انسان نمى دانست. آری، انسانی که با کتاب، کلمه و اندیشه سرو کار دارد با عالم هستی پیوند سازنده ای برقرار می‌کند و در شناخت پدیده های هستی به دانش و بینش جدیدی دست می‌یابد. بنابراین کتاب انسان را برای رویارویی با پدیده‌های عالم هستی مجهز می‌کند تا با نگاهی نو آنها را مورد شناسایی قرار دهد و افق دیدش گسترده‌تر شود. مطالعه باعث پوست اندازی و نوشدن اندیشه‌ها می‌شود، خلاقیت و نوآوری نیز محصول تفکر، تدبر و تعمق است. هر فردی که با کتاب و کتابخوانی مانوس است، لحظه به لحظه پوست اندازی می کند و با اندیشه‌ها و ایده‌های نو روبرو می‌شود.
با بازخوانی زندگی بزرگان دینی و معصومان (ع) متوجه می شویم این ذوات مقدس پیش و بیش از هر چیز، عالمان دین، دانشمندان و فاضلان زمانه خود بوده‌اند که با اندیشه، کلمه و کلام سرو کار داشته‌اند. «دعوت به خواندن» کلید حل همه مشکلات جامعه بشری است. در جهان بینی قرآنی و وحیانی، «مدینه فاضله» و «آرمان شهر» با خشت کلمات بنا می‌شود.
و اما همانطور که اشاره شد یکی از کارکردهای کتابخانه‌ها «دادن مشاوره فرهنگی و اجتماعی» است که نهاد کتابخانه‌ها به خوبی در این عرصه ورود کرده است. تبادل نظر، هم فکری و هم اندیشی، باعث هم افزایی فرهنگی و اجتماعی می شود. خداوند نیز در قرآن فرموده است: « وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ»، یعنی اگر طالب سعادت و رستگاری هستید، با هم مشورت کنید. مشورت یعنی تبادل «تجربه»، یعنی «انتقال دانش»، یعنی به اشتراک گذاشتن «آموخته ها» و استفاده از «خرد جمعی». کتابخانه‌ها بهترین و شایسته ترین پایگاه برای افتادن چنین اتفاق مبارک و خجسته ای است. استفاده از عقل جمعی – مشورت – یعنی یافتن راهکار های بدیع و جدید برای حل مشکلات و معضلات اجتماعی که در نهایت منجر به بهبود وضعیت اجتماعی و بالا رفتن ضریب سلامت، آرامش، امنیت و نشاط اجتماعی می‌شود.
علی رغم تصور عمومی، کتابخانه فقط جای کتاب خواندن و دعوت به «سکوت» نیست. کتابخانه باید جای «بلند فکر کردن» هم باشد.
ما باید افکار همدیگر را در کتابخانه ها بشنویم، گاهی در سکوت و با خواندن کتاب، گاهی با هم اندیشی و «بلند فکر کردن» از همین روست که می‌بایست ورود نهاد کتابخانه‌های عمومی به فضا و موضوعات اجتماعی و برگزاری دوره های آموزشی روانشناسی و مشاوره را ارج نهاد.
بهترین مکان برای برگزاری دوره‌های آموزشی برای خانواده‌ها و کودکان کتابخانه‌هاست. محیطی که به انسان آرامش و امنیت می‌دهد. اگر می‌خواهیم فرهنگ عمومی را ارتقا ببخشیم، باید از کتابخانه ها شروع کنیم. محیط کتابخانه به انسان انرژی می‌دهد. باید از هر راهی که می‌توانیم خانواده‌ها را با کتاب آشتی بدهیم و پای مردم را به کتابخانه ها باز کنیم. یقین داشته باشید که راه سعادت، بهروزی و خوشبختی از کتابخانه ها می‌گذرد. در هم نشینی و هم نفسی با کتاب می‌توان به یک زندگی سالم و انسانی دست یافت؛ یک زندگی پاک و معنوی که کرامت‌ها و ارزش‌های انسانی در آن متجلی است .
امیدوارم که جامعه ایران روز به روز در مسیر انس با کتاب و مطالعه گام های بلندتری بردارد و در آینده ای نزدیک شاهد جامعه ای کتابخوان باشیم که با معرفت و نور اندیشه در حال حرکت است، تا به مدد کتاب و کتابخوانی جامعه را از سقوط در چاله های ظلمت، جهل و گمراهی حفظ کنیم.
برای این که «مطالعه» در ما «نهادینه» شود، باید از منزل اول شروع کنیم. یعنی اولین قرار ملاقات ما با کتاب، مانند شوق اولین ملاقات یک زوج دلداده جوان باشد، دیداری خواستنی و دوست داشتنی. من هنوز خوب به یاد دارم که در دوران دبستان، پل پیوند من با کتاب، داستان های مصوری بود که در کتابخانه کوچک و فقیر مدرسه مان می‌خواندم، و بعدها در «کیهان بچه‌ها». بدون هیچ اغراقی لذتی که من از خواندن آن داستان‌های مصور و تخیلی در دوران کودکی می‌بردم، با هیچ لذت دیگری قابل مقایسه نبود. از همین روست که می‌گویم برای بالابردن فرهنگ کتابخوانی در جامعه، باید سرمایه گذاری را از دوران کودکی آغاز کنیم و آن هم با برنامه ریزی حساب شده، دقیق و کارشناسانه، به طوری که کتابخوانی برای کودکان ما به امری لذت بخش و خاطره انگیز تبدیل شود، نه به ریاضتی تحمل ناپذیر و شکنجه آور. اگر از منزل نخست به سلامت عبور کنیم، رسیدن به سرمنزل مقصود که «مطالعه هدف مند و عالمانه» است، کار سختی نیست.
معمولاً انسان به انجام کارهایی تمایل دارد که از انجام دادن آنها لذت می برد. این یک قانون فطری و مطابق با ناموس آفرینش است. اگر مطالعه کردن نیز در ما تبدیل به یک عادت لذت بخش شود، مطمئن باشید که به آن علاقه‌مند می‌شویم و به صورت خودجوش، ساعاتی از شبانه روز را به این کار اختصاص می‌دهیم. فقط یادمان باشد که هرگز نباید در منزل «لذت» و «عادت» متوقف بمانیم، بلکه در ادامه راه باید «مطالعه» را به فرایندی هدفمند و آگاهانه تبدیل کنیم. فرایندی که مسیر تکامل روحی انسان را هموار کند و توانمندی های بالقوه ما را به مدد «شناخت و آگاهی» به فعلیت درآورد. برای انسان‌هایی که به بلوغ فرهنگی و علمی رسیده‌اند، مطالعه ابزاری است برای غواصی در اقیانوس کرانه ناپدید حکمت و معرفت و رسیدن به بینشی عمیق که راه «خودشناسی» و «خداشناسی» را بر آنان هموار می‌کند – 
انتهای پیام/