تکراری‌گویی و کلیشه‌گویی‌ ادبیات دینی را تهدید می‌کند

محمود پوروهاب در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره ضرورت پرداختن به موضوعات مذهبی در کتاب‌های کودک و نوجوان گفت: سرودن شعر یا نوشتن داستان به عنوان ابزاری هنری  تاثیر زیادی در انتقال مفاهیم به بچه‌ها دارد به همین دلیل باید موضوعاتی انتخاب شود که هم آموزنده باشد و هم بتواند بر افکار بچه‌ها تاثیر بگذارد. کار نویسنده این است که با زبان هنر این نکات و آموزه‌ها را به بچه‌ها منتقل کند.

این نویسنده حوزه کودک و نوجوان بیان کرد: ما نویسندگان در خلق آثار توجه زیادی به مسائل اخلاقی و انسانی داریم تا بچه‌ها با سیره پیامبر اکرم و امامان بیشتر آشنا شوند و بدانند که این بزرگواران چه خصوصیات اخلاقی برجسته‌ای داشتند و چه کمک‌هایی به سایر انسان‌ها می‌کردند. بیان این مطالب برای بچه‌هایی که امام‌ها را به عنوان الگوی خود می‌دانند و از آن‌ها الهام می‌گیرند، بسیار

سودمند است.

وی با اشاره به ‌اینکه ما نویسندگان می‌خواهیم به این وسیله ارزش‌های انسانی را با استفاده از شعر و داستان در بچه‌ها نهادینه کنیم، گفت: معمولا نویسندگان مطالبی می‌نویسند که مستند و برای بچه‌ها باورپذیر باشد. اما متاسفانه همین بچه‌ها وقتی در هیات‌های مذهبی می‌روند گاهی مطالبی را می‌شنوند که صحیح نیست و جنبه خرافات دارد و غیرقابل باور است و در این هیات‌ها فقط به این مسائل از جنبه احساسی پرداخته می‌شود که آسیب‌زاست.

به گفته پوروهاب، عدم توجه به منابع معتبر و قابل استناد در ذکر برخی مصیبت‌ها از جمله مشکلاتی است که در جامعه ما وجود دارد و متاسفانه گاهی در تالیف آثار دینی نیز دیده می‌شود.

نویسنده برگزیده کتاب سال رضوی یادآور شد: برخی نویسندگان علی‌رغم اینکه بسیار حرفه‌ای و خوش‌قلم هستند اما دیده می‌شود بدون استفاده و استناد از منابع اصلی داستان‌های مذهبی می‌نویسند که ممکن است به علت عدم دسترسی به منابع اصلی باشد. گاهی اوقات هم نویسندگان برای کسب اطلاعات به اینترنت مراجعه می‌کنند که چندان معتبر و قابل اعتماد نیست.

تکراری‌گویی و کلیشه‌گویی‌های زیاد ادبیات دینی را تهدید می‌کند
پوروهاب درباره انتقال مفاهیم توضیح داد: در شعر به دلیل اینکه با کلیات سر و کار داریم خیلی به دنبال این نیستیم که مطالب یک واقعه تاریخی را به کودک انتقال دهیم اما در داستان مذهبی به دلیل اینکه هم باید جنبه هنری مطلب حفظ شود و هم جنبه تاریخی آن، بنابراین اطلاعات باید براساس سندی ارایه شود که هم محکم و دور از خرافه باشد و هم برای بچه‌ها باورپذیر باشد.

وی آسیب و ضعف دیگری که ادبیات دینی ما را تهدید می‌کند تکراری‌گویی و کلیشه‌گویی‌های زیاد دانست و گفت: اغلب نویسندگان و شاعران ما یا نگاه تازه و نویی به کار ندارند یا از موضوعات، فرم و قالب تکراری استفاده می‌کنند. درحالی که زاویه دید، نگاه‌، قالب، فرم و مضمونی که ارایه می‌دهیم باید تازه و نو باشد تا بتواند مخاطب را جذب کند.

خالق «مژده گل» افزود: در حال حاضر به خاطر جَویی که ایجاد شده است اغلب ناشران می‌خواهند آثاری با موضوعات مذهبی تولید کنند و بیش از حد روی این مساله سرمایه‌گذاری کرده‌

و به نویسندگان و شاعران مختلف سفارش کار می‌دهند. اغلب این نویسندگان و شاعران هم به جای مراجعه به اسناد معتبر از مطالب سایرین الگوبرداری کرده‌اند، اگر حرفی هم برای گفتن داشته‌اند، نتوانسته‌اند آن را با زبان، نگاه و فرم تازه‌ای به مخاطبان ارایه دهند. این مساله سبب تولید آثار تکراری شده است که همه یک روایت خطی را دنبال می‌کنند.

برخورد سلیقه‌ای با منابع قابل استناد 
به گفته پوروهاب، البته در این زمینه مشکل دیگری هم وجود دارد و آن هم برخورد سلیقه‌ای با منابع موجود است، برخی کارشناسان و دانشگاهیان که در رشته علوم حدیث تحصیل کرده‌اند، برخورد سلیقه‌ای با منابع موجود می‌کنند و برخی منابع را قبول ندارند.

وی درباره آثارش در زمینه ایام محرم و امام حسین (ع) نیز توضیح داد: ازجمله این آثار می‌تواند به کتاب «مژده گل» اشاره کنم که از سوی نشر جمکران برای گروه سنی کودک منتشر شده و شامل ۱۰ داستان درباره امام حسین (ع) و قیامش در کربلا است. در یکی از داستان‌های این کتاب به نام «جُون» به حکایت داستان جُون، غلام آزاد شده ابوذر غفاری پرداخته‌ام که به عنوان خدمتکار نزد امام حسین (ع) کار می‌کند. او در روز عاشورا نزد امام حسین (ع) می‌رود و از او اجازه می‌خواهد به میدان جنگ برود ولی امام مخالفت می‌کند. اما جُون می‌گوید من همانطور که در لحظات خوشی در کنار شما بوده‌ام در لحظات سختی هم در کنار شما هستم و به میدان مبارزه می‌رود و شهید می‌شود.

کتاب شعر «امام گل‌ها» منظومه‌ای از شعرهای عاشورایی برای نوجوانان 
پوروهاب در ادامه بیان کرد: در کتاب شعر «امام گل‌ها» هم که منظومه‌ای از شعرهای عاشورایی برای نوجوانان است و از سوی انتشارات مدرسه منتشر شده و تا به‌حال پنج چاپ از آن منتشر شده هم به این موضوع پرداخته‌ام. این کتاب شامل ۱۳ شعر عاشورایی است و در آن از نمادهای متفاوتی همچون پروانه، قاصدک‌ها، گلدان، غنچه، غروب، لاله، بوسه آب، قطره‌ای از وفا و بسیاری موارد دیگر استفاده شده و هر کدام معنای خاص خود را می‌رساند که در عین لطافت برای کودکان، تشبیه‌هایی است که روح کودک را با شخصیت‌ها و وقایع پیوند می‌دهد.

آشنایی با نگاه ائمه در مجموعه «یک کار خوب»
نویسنده «خوان هشتم»

افزود: در مجموعه «یک کار خوب» هم  سعی کرده‌ام با زبانی بسیار ساده، کودکان را با بخشی از زندگی و نوع نگاه ائمه آشنا کنم. در این مجموعه ۱۰ کتاب با نام‌های «اشک شادی، کارگرهای فقیر،خروس پرطلایی، آن آقای مهربان، همسفر ناشناس، کبوترهای دوست داشتنی، قصه مرد تنبل، کیسه سکه‌هایم کو؟، پیرزن ومهمان عزیز و تصادف» منتشر شده است که هرکدام از آنها به شیوه زندگی یکی از امامان شیعه اختصاص دارد.

به گفته وی، روایت‌هایی که در این قصه‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند گرچه روایت‌هایی است که ممکن است بارها در دوران کودکی از زبان بزرگترها شنیده باشیم اما نوع نگاه در قصه‌پردازی و همچنین ذکر جزئیات در ساخت وساز شخصیت‌های مختلف، این داستان‌ها را برای کودک امروز قابل هضم‌تر کرده‌است.

پوروهاب، هدف اصلی‌اش در این‌کار را پرهیز از شعارپردازی و نزدیک شدن به ذات روایت‌ها عنوان کرد، به گونه‌ای که کودک درحین خواندن یک قصه، خود را به عنوان یکی از شخصیت‌های آن قصه حس می‌کند و بر همین اساس سعی دارد که نمایی کلی‌تر از حدود دانش هرکدام ازبزرگان دین را شاهد باشد.

به گفته این نویسنده، مجموعه ۱۰ جلدی«یک کار خوب» همچنین به صورت گویا نیز منتشر شده است و  کودک همراه با شنیدن یا خواندن قصه‌ها به شکلی ناخودآگاه صحنه‌ها و رویدادهای قصه را به شکلی عینی درجلو چشمان خود مجسم می‌کند.

محمود پوروهاب در سال ۱۳۴۰ در شهرستان رودسر به دنیا آمد. وی حدود ۲۰ سال است که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان فعالیت می‌کند. حاصل این سال‌ها بیش از ۵۰ کتاب شعر، داستان، زندگینامه، تحقیق و بررسی و حدود ۱۰۰ مقاله پژوهشی و نقد است. او مسئول شعر ماهنامه‌های سلام بچه‌ها و پوپک و همین‌طور کارشناس ادبی مجله باران است. از جمله آثار او می‌توان به «پیر چنگی» و «پر از بوی گلابی» و مجموعه شعر «تو با ما قدم می‌زنی» اشاره کرد.