به انگیزه دیدار شاعران انقلاب با مقام معظم رهبری مباهات جامعه ادبی به داشتن رهبری ادیب

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، همزمان با شب میلاد کریم اهل‌‌بیت حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام)، جمعی از اهالی فرهنگ، استادان شعر و ادب فارسی و شاعران جوان و پیشکسوت کشور طبق سنت هرساله با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند.

رضا اسماعیلی از پیشکسوتان شعر که در ان دیدار هم حاضر بود یادداشتی را در اختیار خبرگزاری فارسقرارداده و به این وعده سالانه پرداخته است.

اشتیاق زایدالوصفی که اهالی شعر و ادب به حضور در برنامه سالیانه دیدار رهبری دارند، حکایت از ولایت‌ مداری، عشق و ارادت قلبی آنان به رهبری و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران دارد.

از منظری دیگر، این شور و اشتیاق بیانگر آن است که جامعه ادبی ما به مقام معظم رهبری تنها به عنوان یک عالم دینی و رهبر سیاسی نگاه نمی‌کنند، بلکه علاوه بر این‌ها، مقام معظم رهبری را در کنار سایر فضایل و کرامات، به عنوان ادیبی دقیقه ‌یاب و منتقدی تیزبین نیز می‌شناسند که درک محضر و بهره ‌مندی از نقدهای عالمانه این شخصیت فرهیخته را در ارتقا کیفی آثار ادبی خود موثر می‌دانند.

به ‌راستی نیز برای جامعه هنری و ادبی ما باعث مباهات و افتخار است که رهبری نظام مقدس جمهوری اسلامی شخصیتی عالم، هنرمند، ادیب و صاحب تألیفات علمی و فرهنگی فراوان است. شخصیت بی‌ بدیلی که بیش از هر نویسنده و شاعری بر هنر و ادبیات احاطه و اشراف دارد و بیش از هر شاعر و نویسنده حرفه‌ای رمان و داستان و شعر خوانده است.

اشراف و تسلط مقام معظم رهبری به ظرایف و دقایق هنر و ادبیات معاصر، گاهی باعث شگفتی و غبطه اصحاب فرهنگ و هنر می‌شود! این که هیچ رمان و مجموعه شعر تازه منتشر شده‌ای از نگاه تیزبین مقام معظم رهبری با همه مسئولیت‌ها و مشغله‌های سیاسی و اجتماعی به دور نمی ‌ماند، به‌ راستی نیز جای شگفتی دارد.

این که رهبر فرزانه انقلاب با بزرگواری تمام، بخشی از وقت خویش را در طول سال به دیدار با اساتید شعر و ادب و شاعران اختصاص می‌دهند، حاکی از ادب ‌پروری و شعر دوستی ایشان است. ای کاش سایر مسئولان فرهنگی نیز از سیره عملی رهبر فرزانه انقلاب، تکریم و تجلیل شایسته از اصحاب شعر و ادب را بیاموزند. یقیناً شاعران جوان نیز قدرشناس این حضور ارزشمند خواهند بود و از این فرصت مغتنم برای ارتقای دانش و بینش ادبی خود بهره خواهند برد و حرمت اساتید و بزرگان را پاس خواهند داشت.

به انگیزه دیدار اخیر شاعران با امین شعر انقلاب، در ادامه به اصلی ‌ترین کارکردهای این دیدارهای تاثیرگذار و باشکوه می‌پردازیم.

تکریم شعر و شاعران

یکی از نکات شاخص این دیدارها، بحث تکریم شعر و شاعران است؛ چرا که این گونه دیدارها به نوعی بزرگداشت شعر و ادب فارسی و تکریم شاعران معاصر محسوب می‌شود. امین شعر انقلاب در این باره می‌فرمایند: «یقیناً تقدیر و برجسته‌سازی شخصیت و خصوصیات برجستگان ما، کمک می‌کند به این که جوانان ما، کسانی که استعداد دارند و ظرفیت دارند، بتوانند حرکت کنند و پیش بروند. وقتی از شاعر تمجید می‌شود، نفس این، شاعرپرور است. شما می‌بینید، در دوران‌های  گذشته شعرای بزرگی که مورد تشویق و تمجید حکام وقت قرار گرفتند، موجب شده که در همان مجموعه کسان زیادی شاعر و نکته‌پرداز و مضمون‌ساز به وجود بیاید؛ این چیز اساسی‌ای است. بنابراین تشویق شاعران بزرگ و برجسته کردن شخصیت آنها کمک می‌کند به پیشرفت ادبیات و شعر.»

(بیانات در دیدار اعضای ستاد برگزاری همایش نکوداشت استاد مشفق کاشانی، ۲۱ مرداد ۱۳۹۲)

این که هر ساله بالاترین مقام کشور یعنی مقام معظم رهبری زمانی را در نظر می‌گیرند که دیداری صمیمانه با شاعران معاصر و انقلاب اسلامی داشته باشند، نشان دهنده این مسئله است که در نظام جمهوری اسلامی شعر و ادب پارسی دارای جایگاه رفیعی است و شاعران به عنوان پیامبران حقیقت ‌و ارزش‌های انسانی و اسلامی در نظام جمهوری اسلامی عزیز هستند.

تقویت تعامل بین شاعران

دومین کارکرد دیدارهای مقام معظم رهبری با شاعران، تقویت تعامل بین شاعران معاصر و شاعران انقلاب است. رهبر انقلاب خود در این باره می‌فرمایند: «بسیار لذت بردیم امشب از این جلسه صمیمی و ‌می‌دانم در جلسه هستند دوستان شاعر متعددی که زبان شعری خوب و طبع روان و سابقه فراوانی دارند. هم ما دوست داشتیم از آن‌ها بشنویم و هم خود آن‌ها شاید دوست داشتند که شعر بخوانند. منتها وقت محدود است و توفیق ما کم. این جلسه هم در واقع جلسه‌ای نمادین است.»

(بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با شاعران رمضان ۱۳۶۸)

در این دیدارها شاعران شاخص از تمام استان‌های کشور حضور دارند و همدیگر را ملاقات می‌کنند. از این منظر این برنامه به تقویت تعامل بین جامعه ادبی کشور کمک می‌کند. از سوی دیگر یکی از برکات دیدارهای سالانه رهبری با شاعران این است که باعث پویایی و بالندگی بیشتر ادبیات شده و شاعران برای خلق و آفرینش آثار فاخر ادبی انگیزه بیشتری پیدا می‌کنند.

تقویت گفتمان انقلاب اسلامی در جامعه ادبی

«شعر بایستی جریان‌سازی بکند؛ یعنی مجموعه‌ی شاعر کشور باید جوری شعر را در فضای هنری کشور و فضای شعری کشور تنظیم بکنند و تولید بکنند و خلق بکنند و تکثیر بکنند که بتواند مسائل مهم و مورد ابتلاء کشور را گفتمان‌سازی کند و جریا‌ن‌سازی کند.»

(بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با شاعران، رمضان ۱۳۹۷)

تقویت گفتمان انقلاب اسلامی و تأکید بر پیوند بین شعر انقلاب و آیینی، سومین کارکرد دیدارهای سالانه با رهبری است. رهبر انقلاب بر این اعتقاد و باورند که شاعران آیینی نباید راه خود را از انقلاب جدا کنند و نسبت به مسائل داخلی و سرنوشت امت اسلامی موضعی انفعالی و خنثی داشته باشند. ایشان با تأکید بر این مهم می‌فرمایند:« یک نکته‌اى که در اینجا وجود دارد این است که شعر انقلاب باید در خدمت مفاهیم انقلاب باشد. خب در بین شماها کسانى هستند که شعرهاى آیینى می‌گویند. شعرهاى مذهبى و شعرهاى مربوط به ائمه (علیهم السلام) را، به اصطلاحى که حالاها باب شده، تعبیر می‌کنند به «شعر آیینى». هستند؛ انصافاً شعرهاى خوبى هم گفته می‌شود؛ بعضی‌ها هم اشعار مربوط به جنگ و دوره دفاع مقدس یا مربوط به شهدا یا مربوط به جانبازان و این‌ها را می‌گویند. این‌ها خیلى خوب است؛ لیکن – پارسال هم من اشاره کردم به این معنا – اهداف و آرمان‌هاى انقلاب منحصر در این‌ها نیست.»

(بیانات در دیدار با جمعى از شعرا ، ۱۴ شهریور ۱۳۸۸)

متأسفانه گاهی شاعران آیینی خرج خود را از شعر انقلاب جدا می‌کنند و بی‌توجه به مقتضیات زمان به راه خود می‌روند. این تفکیک و جدایی تبعات جبران‌ناپذیری برای انقلاب دارد که کمترین آن انفعال و بی‌تفاوتی نسبت به مسائل داخلی و جهان اسلام و سرودن شعری خنثی و بی‌خاصیت است.  حال آن که اگر به بازخوانی شعرهای شاعران نسل اول ودوم که در فضای انقلاب و سال‌های دفاع مقدس بالیده بودند بپردازیم، خواهیم دید که این شعرها هر چند پیشانی نوشت «شعر آیینی» را نداشتند، ولی به معنای واقعی کلمه – هم در صورت و هم در سیرت – شعر آیینی بودند. ولی بسیاری از شعرها که این روزها عنوان شعر آیینی را بر پیشانی خود دارند، به خاطر کژتابی‌های مضمونی و اعتقادی، نه تنها شعر آیینی نیستند، بلکه به نوعی در مسیری مخالف با روح دین و آیین حرکت می‌کنند! شعرهایی که به خاطر بی‌توجهی به مسائل جهان اسلام، عصبیت‌های دینی را تحریک کرده و «وحدت امت اسلامی» را به خطر می‌اندازند.

رهبری در دیدار اخیر نیز بر پیوند «شعر آیینی» و«شعر انقلاب» و حرکت در مسیر«ظلم‌ستیزی» تأکید کرده و فرمودند:«مبارزه با ظالمان منحصر به مبارزه با شمشیر نیست و امروز تبلیغات در دنیا حرف اول را می‌زند که می‌توان با ابزار بیان و شعر با ظالمان مبارزه کرد.»

تقویت جریان نقد ادبی

رهبر معظم انقلاب در مورد ضرورت نقد ادبی می‌فرمایند:«فرض بفرمایید یک کسى آواز قشنگى می‌خواند، می‌گوییم به ‌به، خیلى عالى بود؛ او را تحسین می‌کنیم. او اگر خیال کرد که دیگر بهتر از این نمی‌شود آواز خواند، قطعاً توقف و بلافاصله بعد از توقف، سقوط و تنزل خواهد داشت. او باید بداند از این بهتر هم می‌شود خواند. در همه‌ رشته‌ها همین جور است. در همه کارهایى که ما دیدیم، همین جور است. احساس به منزل رسیدن، خستگى‌آفرین و رکودآفرین است. شما هنوز به منزل نرسیده‌اید. خیلى خوب پیش رفتید، خیلى خوبید؛ اما همین طور که عرض کردیم، گاهى «خیلى خوب» یعنى یک دهم «تمامِ خوب»؛ آن نُه دهم دیگر را بایستى پیدا کنید؛ تلاش کنید، کار کنید، زحمت بکشید و پیش بروید.»

(دیدار مقام معظم رهبری با شاعران، رمضان سال ۱۳۹۰)

تقویت جریان نقد ادبی یکی دیگر از کارکردهای دیدار شاعران با رهبری است. همچنان که اشاره شد ایشان تأکید دارند که تعریف از اشعار شاعران – به ویژه شاعران جوان – نباید باعث شود که شاعران این تصور را پیدا کنند که به حد پایان رسیده‌اند و دیگر نیازی به تلاش برای رشد ادبی ندارند. همچنین رهبری تأکید دارند که اشعاری که در محضر ایشان خوانده می‌شود، در محافل تخصصی تر و جلسات نقد شعر نیز خوانده شود و شاعران پیشکسوت آنها را مورد بررسی قرار دهند و شاعران جوان نیز از نقد اشعارشان استفاده کرده و ظرفیت نقدپذیری را در خود تقویت کنند. در حقیقت این توصیه‌های رهبری کمک می‌کند تا شاعران در حوزه نقد ادبی تلاش بیشتری داشته باشند و شعرهایشان را مورد نقد قرار دهند تا نقاط مثبت و منفی آثارشان مشخص شود.

تبیین فرصت‌ها و تهدیدهای شعر انقلاب و آیینی

مقام معظم رهبری به خاطر تعلق خاطری که به شعر و ادبیات دارند، در این دیدارها به تبیین و تشریح بایدها و نبایدها و فرصت‌ها و تهدیدهای شعر انقلاب و آیینی می‌پردازند و جامعه شاعران و ذاکران اهل بیت(علیهم السلام) را به مقابله با خرافات و تحریفات و حرکت در صراط مستقیم دین و آیین تشویق می‌کنند.

یکی از محورهای مهم بیانات رهبر انقلاب در دیدار اخیر نیز توصیه اکید به صداقت و امانتداری در شعر دینی و آیینی است. رهبر انقلاب طرح مسائل غلط و خلاف آموزه‌های دینی و قرآنی را در شعر آیینی جایز نمی‌دانند و بر این دقیقه پای می‌فشارند که شعر اصیل دینی باید «متکی و مستند به معارف حقه‌ الهیه» باشد. ایشان با اشرافی که بر این حوزه دارند، با اشاره به  دقایقی قابل تأمل به ما می‌آموزند که در برابر بیان مطالب انحرافی و خرافی که باعث مخدوش شدن چهره اسلام و وهن خاندان رسالت می‌شود، نباید ساکت، بی‌تفاوت و منفعل بود و با مواخذه و تذکر به شاعر و مداح باید از تکرار چنین مسائلی پیشگیری کرد. تا آنجا که به یاد دارم، امین شعر انقلاب در تمام دیدارهایی که با شاعران و ذاکران اهل بیت در طول سالیان بعد از انقلاب داشته‌اند، هر گاه در حضور ایشان شعر یا مرثیه‌ای خوانده شده که با روح دین و آیین در تقابل بوده، بدون هیچ ملاحظه‌ای به شاعر و مداح آن تذکر داده و خواستار اصلاح شعر یا مرثیه شده‌اند.

امین شعر انقلاب در دیدار اخیر خود با شاعران آیینی نیز مجددا بر این مهم تأکید کرده و فرموده‌اند: «مدح و مصیبت ائمه (علیهم‌السلام) بخش مهمی از شعر دینی است، اما در این بخش باید سخنان معقول، منطقی و برخاسته از نگاه و سلیقه‌ درست به‌ کار برده شود و از برداشت‌های عامیانه و سطحی، و بیان مسائل جعلی و توهمی پرهیز شود.»

کشف و معرفی استعدادهای ادبی جدید

کشف و معرفی استعدادهای ادبی جدید، از دیگر کارکردهای قابل تأمل دیدارهای سالانه رهبری با شاعران است. این دیدارها باعث می‌شود تا استعدادهای جدید و جوان بیشتری به جامعه معرفی شوند. بسیاری از این استعدادها، جوانان گمنامی هستند که شاید در شهر و استان خود چندان شناخته شده نباشند و علی‌رغم استعداد بالایی که دارند به خاطر نداشتن تریبون تاکنون گمنام مانده‌اند، ولی حضور در این دیدارها زمینه رشد و بالندگی آنان را فراهم می‌کند. بسیاری از شاعران جوان و گمنام برای اولین بار از تریبون دیدارهای رهبری به جامعه معرفی شدند.

مقام معظم رهبری واقعاً دغدغه فرهنگ و ادبیات را دارند و خودشان نیز در این حوزه صاحب ‌نظر و دارای دیدگاه ادبی هستند. در این دیدارها رهبری در حوزه مسائل مربوط به موسیقی شعر، وزن، مضمون و محتوای اشعار به نکات بسیار دقیق و ارزشمندی اشاره می‌کنند که خود شاعران هم گاهی از اشرافی که حضرت آقا به حوزه شعر و ادبیات دارند غافلگیر می‌شوند.

باید شکرگزار بود که در جمهوری اسلامی رهبر انقلاب به شعر و ادبیات عنایت و توجه ویژه دارند و دیدارهایی را با شاعران برگزار می‌کنند که به شکوفایی و بالندگی ادبیات معاصر بسیار کمک می‌کند. ما باید قدرشناس این نعمت باشیم.